Zburzyć i zaorać...? Idea założenia Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w świetle prasy polskiej - Jacek Lachendro

Zburzyć i zaorać...? Idea założenia Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w świetle prasy polskiej w latach 1945-1948 to interesująca i udana próba opisu postrzegania Auschwitz przez Polaków zaraz po zakończeniu II wojny światowej. Jacek Lachendro, historyk prasy z Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, odtwarza i analizuje tę rzeczywistość na podstawie artykułów o byłym obozie, ukazujących się wówczas w krajowej prasie.

Ta napisana żywym językiem pionierska praca przybliża szczególną atmosferę powojennych lat i emocje, jakie od samego początku budził ten największy niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny.

Autor ukazuje zarówno jasne, jak i ciemne strony fenomenu Auschwitz: z jednej strony próby ratowania poobozowej substancji przez byłych więźniów – zarazem przyszłych pracowników tworzącego się Muzeum – z drugiej zaś akty wandalizmu i profanacji szczątków pomordowanych. Zwraca też uwagę na trudną sytuację, w jakiej – w wyniku wojny i w obliczu powstającego Muzeum – znaleźli się mieszkańcy Oświęcimia i Brzezinki.

Całość przedstawiona jest na tle zmieniającej się sytuacji politycznej: m.in. początku zimnej wojny, w wyniku której Muzeum zaczyna stawać się instrumentem walki z „agresorem anglo-amerykańskim” i powstania Niemieckiej Republiki Demokratycznej, co doprowadza do zniknięcia z prasy słowa „niemiecki” w odniesieniu do sprawców zbrodni.

Pracę zamyka próba odpowiedzi na tytułowe pytanie – kontrowersyjną propozycję jednego z publicystów, która wywołała w 1948 r. ożywioną debatę na temat kształtu i przyszłości tego Miejsca Pamięci.